کشت حفاظتی گلرنگ در تناوب غلات دیم برای نخستین بار در شهرستان آق قلا استان گلستان
روز مزرعه کشت حفاظتی گلرنگ در تاریخ سه شنبه 19 اردیبشهت 1402 در مزرعه دیم بی خاک ورزی گلرنگ در آق قلا با حضور برخی کشاورزان منطقه و کارشناسان مدیریت جهاد کشاورزی آق قلا و با تدریس دکتر محمد اسماعیل اسدی پژوهشگر برجسته بین المللی کشاورزی حفاظتی استان گلستان و آقای مهندس محمد مهدی میرزایی کارشناس ارشد شاغل در مرکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی گرگان بوی برگزار گردید. کشت حفاظتی گلرنگ در تناوب غلات دیم برای نخستین بار در شهرستان آق قلا و در مزرعه آقای قربانگلدی توسلی کشاورز پیشرو این شهرستان صورت گرفته است. این مزرعه در تاریخ اول آذر 1401 با خطی کار بی خاک ورز سندان که تولید صنعتگران داخل استان گلستان می باشد و با میزان مصرف 25 کیلو بذر در هکتار صورت گرفت. آقای دکتر محمد اسماعیل اسدی در این زمینه اظهار داشت: تناوب زراعی در دیمزارهای مناطق خشک و نیمه خشک شمال استان گلستان محدود است و عمدتاً شامل غلات دیم – آیش و یا غلات دیم – آفتابگردان و کنجد است، لذا معرفی گیاه تناوبی جدید می تواند گزینه های کشاورز دیمکار را افزایش دهد. از طرفی کشور ما وابستگی شدیدی به واردات روغنهای خوراکی و دانه های روغنی وارداتی نظیر کلزا، آفتابگردان، سویا و پنبه دارد لذا معرفی و ورود یک دانه روغنی بومی کشور که با شرایط کم آبی این مناطق سازگار باشد می تواند کمک شایانی به کشاورزان نماید. وی با بیان اینکه ما چاره ای جز انطباق با شرایط تغییرات اقلیمی رخ داده و پیش رو که کمبود بارش و افزایش دما را در پی دارد نداریم باید روی به کشتهای کم آب و سازگار با شرایط جدید بیاوریم که یکی از گزینه های بسیار مناسب کشت گیاه روغنی گلرنگ می باشد. بنابراین کاشت گلرنگ برای اولین بار در شهرستان آق قلا به صورت مزرعه آموزشی در تناوب با گندم دیم و به صورت بی خاک ورزی (بدون دستکاری خاک و بدون آتش زدن بقایای گیاهی) صورت گرفت .آقای دکتر اسدی افزود: گلرنگ در تناوب با گندم می تواند سیکل زندگی آفات، بیماریها و علفهای هرز این محصول را مختل نماید سیستم ریشه ای متراکم و عمیق گلرنگ ، بافت خاک و منافذ آن را بهبود بخشیده و در حالت کشت بی خاک ورزی، ریشه های قوی گلرنگ، نظیر زیرشکن در سست و لق کردن طبقات سخت و غیر قابل نفوذ خاک عمل می کند. ضمنا بقایای برجای مانده از کشت قبلی چون سطح خاک را همچون خاکپوش می پوشاند باعث کاهش میزان تبخیر از سطح خاک شده و باعث افزایش ظرفیت نگهداشت رطوبت در خاک می گردد. آقای دکتر اسدی در ادامه گفت:
گلرنگ با نام علمی (Carthamus tinctorius (L.) گیاهی یک ساله متعلق به خانواده آستراسه بوده و عمدتا” دانه آن جهت تهیه روغن های خوراکی و دانه پرندگان استفاده می شود. برگهای آن به صورت پهن و موجدار است.گلهای آن زرد رنگ و مایل به قرمز است. رگبرگهای گیاه در زیر قرار دارد. این گیاه از قدیم در کشورهای هندوستان، ایران، خاورمیانه و شرق آفریقا کشت می شده و به همین علت و به دلیل فراوانی گونه های مختلف (در حدود ۳۶ گونه) مبدأ آن را آسیا می دانند. گلرنگ جزو گیاهان بومی ایران بوده و طبق تحقیقات صورت گرفته ایران یکی از مراکز تنوع این گیاه است. در اکثر مناطق کشور توده های محلی وجود داشته و اسامی محلی گلرنگ شامل کاچیره، کاجیره، کاجره، کازیره، کاپیسه، کاژیره، کاغله، کاغاله، کاخلی، قاقلی، هِچْک، پَلْم (با پَلِم به معنای آقطی فرق دارد)، مُعَصفَر، گُل عُصفُر، گل کِویشَک، قرطم، خِسک، خِسق می باشد. این گیاه در بعضی از استان‌های جنوبی مانند سیستان و بلوچستان هِچْک ودر کرمان گل خِشت نیز نامیده می‌شود. روغن این گیاه دارای چربی‌های اشباع‌نشده فراوان است. وضعیت زراعت گلرنگ در جهان طی دوره ۱۰ ساله نشان می دهد که سطوح زیر کشت این محصول و به تبع آن میزان تولید دانه آن متغیر بوده است. اکثر سطح زیر کشت گلرنگ در جهان به صورت دیم است که به همین دلیل میانگین عملکرد دانه نیز تابعی از شرایط جوی است ضمن اینکه خرید این دانه در اکثر کشورها تضمینی و تحت حمایت دولت نبوده (به جز کشور ما) و قیمت آن نوسان های زیادی دارد. در سال های اخیر کشت گلرنگ توسعه سریعی داشته که بیشترین سطوح زیر کشت مربوط به استانهای اصفهان، خراسان،کردستان وکرمانشاه بوده است. دکتر اسدی با بیان اینکه کشت گلرنگ در اراضی دیم می تواند تامین کننده بخشی از روغن مورد نیاز کشور باشد، خاطرنشان کرد: گلرنگ گیاهی چند منظوره بوده و علاوه بر تولید روغن مصارف صنعتی و دارویی و بهداشتی نیز دارد. همچنین از رنگیزه های موجود در گلچه های آن بعنوان ماده رنگی طبیعی استفاده می شود. ارقام بدون خار گلرنگ نظیر گلدشت و صفه قابلیت برداشت گلچه ها را نیز دارندو با قیمت مناسب از کشاورزان خریداری می شود. دکتر اسدی اضافه نمود از آنجایی که در سال زراعی جاری یعنی 02-1401 منطقه با خشکسالی شدید مواجه بوده و میزان بارندگیهای سال زراعی جاری تا نیمه اردیبهشت امسال نسبت به دراز مدت 50 درصد کاهش نشان می دهد مزرعه مورد نظر به لحاظ کشت با دستگاه کشت مستقیم، کود دهی به موقع و مبارزه با علفهای هرز وجین کاری انتظار عملکرد گلچه به میزان 100 کیلو در هکتار و دانه تا 5/1 تن در هکتار می رود. مزرعه در پایان خرداد سال جاری با کمباین های غلات برداشت می گردد.